Süni intellekt artıq yalnız elmi-fantastik romanların mövzusu deyil. O, gündəlik həyatımıza nüfuz edir — telefonlarımızda, xəstəxanalarda, təhsil sistemində və hətta poeziyada. Bəs bu texnologiya insanlığın dostudurmu, yoxsa rəqibi? Bu silsilə məqalələrdə süni intellektin keçmişinə, bu gününə və gələcəyinə birlikdə nəzər salacağıq. Məqsədimiz yalnız məlumat vermək deyil — həm də düşünmək, suallar vermək və gələcəyi birgə təsəvvür etməkdir.
Süni İntellektin Tarixi və Əsas Anlayışları
🔹 Süni intellektin başlanğıcı: Təsəvvürdən gerçəyə
Süni intellekt (SI) anlayışı ilk dəfə 1956-cı ildə Dartmut konfransında rəsmi şəkildə təqdim olunsa da, onun ideyası daha qədimdir. Antik dövrlərdə insanlar öz əlləri ilə düşünən maşınlar yaratmağı xəyal edirdilər. Bu xəyal XX əsrdə riyaziyyatçı Alan Turingin “Maşın düşünə bilərmi?” sualı ilə elmi müstəviyə keçdi.
🔹 Əsas anlayışlar
• Maşın öyrənməsi (Machine Learning): SI-nin alt sahəsidir. Maşınlar verilənlər əsasında nümunələri öyrənir və nəticə çıxarır.
• Neyron şəbəkələr (Neural Networks): İnsan beyninin işləmə prinsipindən ilhamlanaraq qurulan alqoritmlərdir.
• Generativ modellər (Generative Models): Yeni mətn, şəkil və ya musiqi yarada bilən SI sistemləridir. Məsələn, ChatGPT və DALL·E bu sahəyə aiddir.
• AGI (Ümumi Süni İntellekt): İnsan səviyyəsində düşünə bilən, müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərə bilən hipotetik SI formasıdır.
Niyə bu mövzu vacibdir?
Süni intellekt artıq yalnız texnoloji sahənin deyil, bütün cəmiyyətin gündəmindədir. Onun etik, fəlsəfi və sosial təsirləri getdikcə daha çox müzakirə olunur. Bu silsilədə biz SI-nin yalnız texniki tərəflərini deyil, həm də onun insanlıqla münasibətini araşdıracağıq.
AI və İnsan: Dostmu, Rəqibmi?
Texnologiya ilə yanaşı yaşamaq
Süni intellekt insan həyatını asanlaşdırmaq üçün yaradılıb — tibbi diaqnozlarda, təhsil platformalarında, gündəlik qərarlarımızda. Lakin onun inkişafı ilə bağlı suallar da artır: AI insanı əvəz edəcəkmi? Yoxsa onu tamamlayacaq?
🔹 Fəlsəfi baxış
• Şüur və şəxsiyyət: AI düşünə bilərmi? Yoxsa o sadəcə verilənlərə əsaslanan cavablar verir?
• Etika: AI qərar verərkən hansı dəyərlərə əsaslanır? Məsuliyyət kimə aiddir — insana, yoxsa alqoritmə?
🔹 Birgə yaradıcılıq
Süni intellekt artıq yalnız alət deyil — o, bəzən yaradıcı tərəfdaş rolunu oynayır. Şeir yazır, musiqi bəstələyir, vizual sənət yaradır. Bu, insanla AI arasında yeni bir münasibət formasıdır: rəqabət yox, əməkdaşlıq.
Bu məqalənin hazırlanmasında, insan yaradıcılığı ilə süni zəkanın harmoniyası — Copilotun dəstəyi ilə — yeni pillələrə yüksəldi.
Şöhlət Abbas, “Pillələr” qəzetinin baş redaktoru.